surd

English

• surd (An irrational number, especially one expressed using the √ symbol.)

Dutch

• surd (een wiskundige uitdrukking die een vierkantswortel bevat)
• numerus surdus
• doof getal
• onmeetbaar (GWIT)(Wiskundige woordenlijst Engels-Nederlands (M. Keizer, 1994))
• irrationeel getal, irrationeel (GWIT)(Wiskundige woordenlijst Engels-Nederlands (M. Keizer, 1994))

Wikipedia

An unresolved root, especially one using the radical symbol, is sometimes referred to as a surd or a radical. Any expression containing a radical, whether it is a square root, a cube root, or a higher root, is called a radical expression, and if it contains no transcendental functions or transcendental numbers it is called an algebraic expression. (https://en.wikipedia.org/wiki/Nth_root)

Al-Khwarizmi’s “Algebra” en de Europese algebraïsche terminologie

Ook het begrip numerus surdus is letterlijk ontleend, bijvoorbeeld wanneer het leidt tot het Engels surd, dat nog altijd de betekenis van irrationeel getal heeft. In andere talen is het onderworpen geweest aan een leenvertaling, zoals we zagen in het Nederlandse voorbeeld van doof getal.

Andere combinaties zijn die waarin het woord numerus een rol speelde. Deze gaven bepaalde typen getallen aan. Zo heeft het begrip numerus simplex of solus numerus een Arabische achtergrond. Deze woorden hebben geen grote toekomst gehad, waarschijnlijk omdat de Arabische rekenkunde nog niet ver was met het uitbreiden van het natuurlijke getalbegrip. Toch is er een combinatie die enige eeuwen lang behouden is gebleven, namelijk numerus surdus, een leenvertaling van Ýadad aÒamm.

Tenslotte is er nog een term voor een irrationeel getal, namelijk numerus surdus. Het komt voor in Chester (K. 140.33): cum census radicem, sive notam sive surdam duplare volueris, door Karpinski vertaald als ‘when you wish to double the root of a square’. te vergelijken met Cremona (V.10): cum quamlibet census radicem notam sive surdam duplicare volueris ‘als je een bekende of “dove” wortel van een kwadraat wilt verdubbelen. In het Nederlands komen wij deze term tegen in de verhandeling Arithmetica van Peter van Halle (1568): "Men vint veel ghetaelen die egheen radix oft wortel en hebben welke gheheeten syn int latyn numeri surdi dat is DOEUE GHETAELEN ende tot ghenen radix horende” (Kool, 1999). Bedoeld wordt dat deze getallen tot geen rationeel getal behoren en toch een kwadraat kunnen opleveren. Karpinski laat in zijn vertaling in het midden wat Chester met sive … sive aanduidt. Het gaat onze vertalers blijkens hun alternatief om een niet-bekend getal. Een andere vindplaats is Cremona IV.3: Et similiter quod additur aut minuitur ex noto et surdo erit (zin weggelaten in Chester, p.51, tussen r. 11 en r. 12). ‘Wat toegevoegd of afggetrokken wordt uit een bekend of een doof (getal) gaat op dezelfde manier,’ Na deze opmerking worden eerst de gevallen ½enx) behandeld; daarna x Dit laatste is kennelijk het voorbeeld van het begrip numerus surdus (vgl. Karpinski, 101, n.5: , both quantities being surd).

Deze term is in de Europese talen blijven bestaan, bijvoorbeeld in het Engels als “surd” (zie boven) en in het Spaans als “número sordo”. In het Arabisch was dezelfde metafoor aanwezig: de term is een letterlijke vertaling van het arabische. aÒamm ‘doof’, dus we hebben hier opnieuw een semantische leenvertaling.

(Al-Khwarizmi’s “Algebra” en de Europese algebraïsche terminologie - Minne de Boer & Joost van der Lijn)

External links

• https://tech-lib.nl/irrationeel-getal/
• https://en.wiktionary.org/wiki/surd

---