Instituut voor de Nederlandse Taal - Begrippenlijst

From Beijerterm

Source: https://ivdnt.org/begrippenlijst/ (2021-11-29)

Begrippenlijst

Uitleg bij vaktermen die op ivdnt.org gebruikt worden.

  • annotatie: verrijking van tekst met extra informatie
  • annoteren: verrijken van tekst met extra informatie
  • antroponymisch: met betrekking tot persoonsnamen
  • applicatie: computerprogramma voor eindgebruikers
  • artesteksten: genre van praktische en informatieve Middelnederlandse teksten, waarin kennisoverdracht centraal staat
  • attestatie: bewijs (in een tekst of een spraakbestand) voor het bestaan van een woord
  • attestatiemateriaal: bron die gebruikt wordt om bewijzen te vinden voor het bestaan van een woord
  • bron(nen)materiaal: teksten die als basis dienen voor het maken van woordenboeken, corpora en lexica
  • complementatiepatroon: vaste set syntactische combinatiemogelijkheden bij een woord
  • computationeel: met behulp van een computer (gemaakt)
  • corpus: grote verzameling geschreven of gesproken teksten, gemaakt om een taal te bestuderen en te beschrijven
  • corpusapplicatie: computerprogramma waarmee in tekstverzamelingen of in één specifieke tekstverzameling kan worden gezocht
  • diachroon: gericht op of m.b.t. de historische ontwikkeling; niet beperkt tot één periode
  • entry: trefwoord; ingang in een woordenboek of lexicon
  • entrylijst: lijst trefwoorden; lijst ingangen in een woordenboek of lexicon
  • equivalent: (woord) met een gelijke betekenis
  • etymologie: de herkomst van een woord of, meer in het algemeen, de studie van de herkomst van woorden
  • etymologisch: met betrekking tot de herkomst van een woord of van woorden
  • geannoteerd: verrijkt met extra informatie
  • getranscribeerd: overgebracht van een handgeschreven of gedrukte tekst, een tekstafbeelding of een geluidsfragment naar een digitaal (tekst)bestand, bijv. door overtypen
  • glos(se): verklarende aantekening of vertaling van een woord tussen de regels of in de marge (van een middeleeuws handschrift)
  • hiërarchisch: op basis van verschillende rangen (geordend)
  • hoofdtrefwoord: hoofdvorm van een woord; trefwoord waaronder je de betekenis, vertaling of spelling van een woord in bijv. een woordenboek kunt opzoeken
  • infrastructuur: geheel van voorzieningen, bijv. een speciaal ingerichte webomgeving waardoor het mogelijk is gezamenlijk aan een project te werken
  • lemma: hoofdvorm van een woord; trefwoord waaronder je de betekenis, vertaling of spelling van een woord in bijv. een woordenboek kunt opzoeken
  • lexicografie: beschrijving van de woordenschat door het maken van o.a. woordenboeken
  • lexicologie: wetenschap die de woordenschat bestudeert
  • lexicon: gestructureerde dataset met lemma’s (hoofdvormen van woorden) en allerlei taalkundige informatie over die woorden, bijv. woordsoort, mogelijke woordvormen en uitspraak
  • manueel geverifieerd: handmatig gecontroleerd
  • metadata: extra gegevens die bij (taalkundige) data worden vermeld; ‘data over data’, bijv. datering, auteursnaam, locatie
  • morfeem: kleinste woordeenheid met een zelfstandige betekenis of betekenisbepalende functie
  • morfologie: leer van de woordvorming en woordstructuur; bestudering van de vormen, verbuigingen, vervoegingen en afleidingen van woorden
  • morfologisch: m.b.t. de woordvorming en woordstructuur
  • morfosyntactisch: m.b.t. woorddelen en hun functie in zinsverband
  • morfosyntaxis: leer van de woorddelen m.b.t. hun functie in zinsverband
  • n-gram: reeks opeenvolgende woorden in een lopende tekst, waarbij n voor het aantal woorden staat
  • named entities: begrippen die worden aangeduid met een eigennaam en die bijv. een persoon, plaats of organisatie vertegenwoordigen
  • named entity recognition: automatische herkenning van eigennamen
  • named entity recognizer: computerprogramma voor automatische herkenning van eigennamen
  • OCR: Optical Character Recogniton of optische tekenherkenning; methode om een afbeelding van tekst om te zetten in digitale, bewerkbare tekst
  • OCR-postcorrectie: correctie, vaak m.b.v. een slimme tool, van tekst die automatisch is gegenereerd met optische tekenherkenning
  • onomasiologisch: m.b.t. de verschillende woorden die er voor één begrip (concept) bestaan
  • paradigma: grammaticaal geheel van de vervoegde of verbogen vormen van een bepaald woord
  • parser: computerprogramma dat de syntactische structuur van zinnen of de morfologische structuur van woorden ontleedt
  • parseren: syntactisch ontleden
  • part of speech: woordsoort
  • PoS: part of speech; woordsoort
  • PoS-tag: digitaal label dat van een woordvorm de woordsoort aangeeft
  • PoS-tagging: het aanbrengen van digitale labels die per woordvorm de woordsoort aangeven
  • semantiek: betekenisleer; wetenschap die zich bezighoudt met de betekenis van woorden
  • semantisch: m.b.t. de betekenis(leer)
  • semasiologisch: m.b.t. de verschillende betekenissen die één woord kan hebben
  • synchroon: gelijktijdig; gericht op hetzelfde tijdvak, zonder te kijken naar de historische ontwikkeling
  • synoniem: (woord) met dezelfde betekenis
  • synoniemdefinitie: definitie die bestaat uit een of meer woorden met dezelfde betekenis, i.p.v. een omschrijving; bijv. rijwiel = ‘fiets’
  • synoniemrelatie: verband tussen woorden op grond van gelijke betekenis
  • syntactisch: m.b.t. de opbouw en structuur van zinsdelen en zinnen
  • syntaxis: (bestudering van de) opbouw en structuur van zinsdelen en zinnen; zinsleer
  • taalkundig verrijkt: voorzien van taalkundige informatie, zoals woordsoort en lemma, d.m.v. codes of tags
  • taalkundige verrijking: het toevoegen van taalkundige informatie aan (woorden in) een tekst, bijv. informatie over de woordsoort, meestal d.m.v. bepaalde codes of tags
  • taalmaterialen: bronnen, data en tools voor taalkundig onderzoek en taal- en spraaktechnologie, zoals tekstverzamelingen, woordenlijsten, wetenschappelijke woordenboeken, spraakcorpora en taal- en spraaktechnologische software
  • tag: digitaal label met taalkundige informatie
  • taggen: van digitale labels met taalkundige informatie (bijv. woordsoort of lemma) voorzien
  • tagging: het voorzien van teksten met digitale labels met taalkundige informatie (bijv. woordsoort of lemma)
  • terminologie: studie naar (het gebruik van) vakspecialistische woorden of woordgroepen
  • token: in een tekst aangetroffen combinatie van karakters die een eenheid vormen
  • tool: computerprogramma dat gebruikt wordt om digitale bestanden te bewerken of te analyseren
  • toponymisch: m.b.t. plaatsnamen en andere eigennamen van geografische eenheden
  • transcriberen: een handgeschreven of gedrukte tekst, een tekstafbeelding of een geluidsfragment naar een digitaal (tekst)bestand overbrengen, bijv. door overtypen
  • transcriptie: het overbrengen van een handgeschreven of gedrukte tekst, een tekstafbeelding of een geluidsfragment naar een digitaal (tekst)bestand, bijv. door overtypen
  • trefwoord: ingang (hoofdwoord) in een woordenboek
  • valentie-informatie: geheel van verbindingsmogelijkheden van een bepaald woord om met dat woord afleidingen en samenstellingen te vormen en om met andere woorden woordgroepen en zinnen te vormen
  • verrijken: van extra (taalkundige) informatie voorzien
  • verrijking: het digitaal voorzien van extra (taalkundige) informatie
  • volksetymologie: verandering van een onbegrepen woord onder invloed van vermeende etymologische verwantschap met een bekend woord
  • volksetymologisch: door volksetymologie tot stand gekomen
  • woordenboekapplicatie: online versie van een woordenboek
  • woordindices: registers waarin aangetroffen woorden worden opgetekend
  • woordsoort: soort of categorie waartoe een woord behoort, bijv. zelfstandig naamwoord, bijvoeglijk naamwoord of werkwoord